Na urenlang overleg is de VVD-fractie door de pomp. De partij stemt in met de spreidingswet die gemeenten kan verplichten om asielzoekers op te vangen. Met een partijcongres op de planning blijven er spanningen binnen de partij, de vraag is of Rutte dan opnieuw de neuzen dezelfde kant op krijgt.
Met de Statenverkiezingen op komst is het crisis binnen de VVD. Binnen de partij is onrust ontstaan over de spreidingswet. Met die wet wil staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) de asielcrisis beteugelen. De fractie heeft moeite met de wet, de liberalen willen voorkomen dat gemeenten kunnen worden gedwongen om asielzoekers op te nemen. Ook eist de fractie maatregelen tegen de instroom van asielzoekers, zo melden Haagse bronnen aan verschillende media.
Met de toegestroomde media op afstand besloot de fractie dan toch in te stemmen met de wet. Na afloop zwijgen fractieleden in alle toonaarden over het overleg. Het is vooralsnog onbekend welke concrete toezeggingen door Rutte zijn gedaan. Volgens fractievoorzitter Sophie Hermans was het een ‘pittig gesprek’, en heeft Rutte beloofd om aan de slag te gaan met de asielinstroom.
Of Rutte zijn toezegging kan waarmaken is nog maar de vraag. Het is erg lastig om binnen de regels van het VN-vluchtelingenverdrag wat te doen aan de instroom. Ook kan de toezegging van Rutte opnieuw zorgen voor gemor binnen de coalitie, coalitiegenoten D66 en ChristenUnie zitten niet te wachten op een instroombeperking. Zo lieten beide coalitiepartners weten een beperking van de instroom niet snel te zien gebeuren. Fractievoorzitter Jan Paternotte (D66) zegt ‘geen plannen’ te hebben om over een beperking van de asielinstroom te praten. Ook legt fractieleider Gert-Jan Segers de vinger op de zere plek, volgens hem is nationaal niet veel mogelijk tegen de instroom van asielzoekers. Segers pleit voor meer afspraken in de Europese Unie over het migratiebeleid.
Partijen ter rechterzijde profiteren van de onrust binnen de VVD. Zo presenteerde JA21 een constructief asielplan. Het plan bevat 14 voorstellen om de asielinstroom te beperken. Nog voor de fractievergadering overhandigd fractieleider Joost Eerdmans het asielplan aan Rutte. Met een brede glimlach bedankt Rutte de leider van JA21: ‘Wat goed joh, zo blijven we elkaar helpen.’ De partij van Eerdmans stijgt al maanden in de peilingen. De partij profiteert van de asielcrisis, veel teleurgestelde VVD’ers stappen over naar de partij. Zij hekelen het uitblijven van harde maatregelen tegen de asielinstroom. Ook Geert Wilders laat van zich horen, zo schrijft de PVV-leider op Twitter: ‘VVD door de pomp! Ze buigen voor papa Rutte.’
In de aanwezigheid van Mark Rutte vindt op 10 november het najaarscongres van de VVD plaats, het belooft opnieuw een onrustig congres te worden. De tijd van ja-knikkende partijleden lijkt nu toch echt voorbij. Tijdens het vorige partijcongres kreeg het kabinet al een tik op de vingers, zo stemde een meerderheid van de leden de stikstofplannen van het kabinet weg.
Een verontruste groep VVD’ers heeft al een motie klaarliggen tegen de asieldeal, die in handen is van de NOS. De motie moet tijdens het aankomende partijcongres in stemming worden gebracht. Volgens de NOS noemen de liberalen de situatie onhoudbaar, en noemen ze het asielplan slecht voor het draagvlak.
19 november wordt het erop of eronder voor de ‘linkse’ VVD’er Eric van der Burg. De staatsecretaris kan rekenen op felle tegenstand en zal zijn wet moeten verdedigen tegen de opstandige VVD-leden. In de coalitie kan Rutte samenwerken met het CDA. De christendemocraten staan aan Ruttes zijde op het gebied van immigratie. CDA-leider Hoekstra vindt de huidige instroom van migranten ‘niet vol te houden’, zo liet hij begin november weten op een partijcongres van het CDA. Volgens de partijleider zijn ‘moeilijke keuzes’ nodig om het asielprobleem aan te pakken.
Voor Rutte ligt de taak om de fractie tot bedaren te brengen. Het is niet de eerste keer dat een kabinet onder zijn leiding botst over asiel. Zo ontstond er in 2015 frictie tussen de PvdA en de VVD over de bed-bad-broodregeling, en leidde een mogelijke versoepeling van het kinderpardon tot een tegenstribbelende VVD in 2019. Rutte heeft bewezen dat hij onrust in zijn coalities kan bezweren. Maar nu een (bijna) niet in te lossen belofte is gedaan, wordt het moeilijker dan ooit om de verontruste groep VVD’ers tegemoet te komen.