“Ik ben mens, moeder, partner, ontwerper, ik ben ontzettend veel. En ik héb autisme, ik ben geen autist. Daar zit voor mij een verschil in. Merijntje Betzema (44) woont samen met haar zoon (11), haar vriend en kat in Arnhem. Merijntje is grafisch ontwerper, imago adviseur en schrijft al vier jaar aan haar boek; Zee van ruimte, leven met autisme. Op haar 38e kreeg ze de diagnose autisme en nu wil ze met haar boek een inkijkje geven in haar hoofd. “Ik ben zoveel meer dan mijn diagnose. Ieder mens is meer dan het stickertje dat we erop plakken. En dat wil ik aan de wereld vertellen.”
Ordenen en mooie dingen maken
De missie van Merijntje is schoonheid laten zien in het leven. Dit doet ze door middel van haar grafische ontwerpen en imago adviezen. “Door het grafisch ontwerpen laat ik dat heel praktisch zien. Ik kan voor mensen vertalen wat zij graag willen uitstralen of nodig hebben. En die vertaling werk ik uit in een praktisch resultaat, dat vind ik heerlijk.” Het grafisch ontwerpen is altijd haar basis geweest. Al op haar 14e wilde ze dit beroep gaan beoefenen. “Ik genoot er altijd heel erg van als mensen blij werden van mijn werk, toen voornamelijk tekeningen. En dat heb ik eigenlijk nog steeds. Dus ik heb op mijn 14e echt een goede keuze gemaakt.”
Na de kunstacademie is Merijntje het grafisch werk even helemaal zat. Ze verhuist naar Amsterdam en vindt een baantje in een schoenenwinkel. Maar na anderhalf jaar blijft de heimwee naar Arnhem. “Iemand vroeg mij opeens om een reden te noemen om in Amsterdam te blijven. Eigenlijk kon ik niks bedenken. Waarom verhuis ik dan niet gewoon terug? Ik had er nog nooit zo over nagedacht. Ik had zo in mijn hoofd dat ik me zou gaan settelen in Amsterdam, dat de optie van weer terug verhuizen nooit in me opkwam. Uiteindelijk heb ik het wel gedaan.”
Merijntje is altijd druk bezig geweest, het ene project loopt over in het andere, en ze heeft altijd een gevoel van ‘anders’ zijn gehad. Anderhalf jaar na de geboorte van haar zoon zocht ze professionele hulp. Na een lange tijd van lichamelijke en mentale klachten, onder andere als gevolg van een zware bevalling, kwam ze bij een psycholoog terecht. En dit hielp. Een paar jaar later liep ze echter weer vast in haar leven. Vooral op het gebied van het moederschap, wat haar zwaar viel. Ze verloor het plezier in grafisch ontwerpen en is heel veel vrijwilligerswerk gaan doen. “Het van betekenis willen zijn voor mijn medemens is een grote drijfveer voor mij. Wie ik ben is heel erg gekoppeld aan deze drang. Dus toen ik vast liep in het leven, en daardoor het plezier verloor in mijn grafisch werk, voelde het logisch om vrijwilligers werk te gaan doen. Maar ook dit liep uiteindelijk verkeerd.”
Ook in het vrijwilligerswerk liep Merijntje vast. Het werd te veel. Ze wist gewoon niet meer waar het steeds vastlopen aan zou kunnen liggen, dus voor de tweede keer zocht ze professionele hulp. Er moest wel wat aan de hand zijn, Merijntje dacht zelf aan ADHD. En in deze periode, op haar 38e, kreeg ze de diagnose autisme. Het voelde als een opluchting. Opeens viel alles op zijn plek. De drang van ordenen en het constant maar willen blijven werken kon ze linken aan deze diagnose. Het grafisch ontwerpen, waarin ze veel in detail werkt en veel moet ordenen, maakt haar rustig en gelukkig. En ook het gevoel van anders zijn had opeens een reden. Na het krijgen van haar diagnose kwam het plezier in haar grafisch werk ook weer terug. “Eerst voelde het euforisch. Alles leek opeens duidelijk en ik kreeg handvaten om om te kunnen gaan met mijn hoofd. Maar toen ik begon met het schrijven van mijn boek kwam opeens het besef van de mindere kanten, die er ook zijn. Ik begon dingen uit mijn verleden te verwerken en te linken aan deze nieuwe diagnose. Toch wil ik blijven kijken naar de goede kanten. Ik denk dat als het lukt om welke diagnose dan ook als een talent te kunnen zien, je veel verder komt.”
Imago adviezen
“Ik heb altijd een enorme passie voor kleding gehad. Ook daar zit mijn missie van schoonheid laten zien weer in. Kleding is een middel om jezelf het gevoel te geven dat je er toe doet en het kan je laten stralen.” In dezelfde periode waarin ze de diagnose kreeg is Merijntje iets gaan doen met deze passie voor kleding. Ze las over personal shoppers en dat vond ze geweldig. Om meer te weten te komen over wat verschillende kledingstukken voor iemands uitstraling kunnen betekenen is Merijntje meerdere opleidingen gaan doen. Zo begon ze met kleuradvies. “Ik vind het moeilijk om dit over mezelf te zeggen, maar volgens mij ben ik heel goed in kijken. Ik ben goed in het observeren van wat er gebeurt en om te letten op de subtiele details. Ik heb ook gevoel voor kleur en wat kleur kan doen met je uitstraling.”
Tijdens haar opleiding zei een docent dat ze heel goed kleding adviezen kan combineren met het grafisch ontwerpen. Eerst vond ze dit een moeilijk idee, maar nu is ze hier volop mee bezig. Met klanten gaat ze een lang traject aan, waarin ze de klant kan helpen met uitstraling. Het zijn geen makkelijke trajecten en het kost veel energie voor Merijntje. Maar ze geniet er enorm van. “Het zijn absoluut geen make-overs, dat is niet wat ik doe. Bij een make-over verander je iemand. Ik haal juist naar boven wat iemand zelf graag wil laten zien. Tijdens zo’n traject maken klanten ook echt een proces door en het is zo mooi om te zien hoe ze uiteindelijk stralen. Door de tools aan te rijken wil ik dat mensen gaan voelen wat kleding met hun doet. Het is vanuit mij veel luisteren en vragen, de klant verteld en realiseert zelf veel dingen. Het gaat in zo’n traject om de klant en wat diegene nodig heeft. Ik stuur, ik bepaal niet. En er is geen goed of fout!”
Zee van ruimte, leven met autisme
Letters zijn altijd door het leven van Merijntje verweven. Ze leest heel veel boeken, ontwerpt boeken en tijdschriften op, leest graag voor en schrijft zelf veel. Vier jaar geleden begon ze met het schrijven over haar ervaringen met autisme, toen waren het nog allemaal losse verhalen. Het was een manier om dingen te begrijpen en om dichterbij haarzelf te komen. “Schrijven is voor mij een makkelijk middel om mezelf en de wereld te begrijpen. Het moet er gewoon uit. Als er iets gebeurt dan is voor mij de enige manier om het een plekje te geven er over schrijven.”
Het idee om de verschillende verhalen te bundelen in een boek kwam door de reactie die ze kreeg zodra ze vertelde dat ze autisme heeft. Vaak hoorde ze dingen als: ‘hè, maar jij hebt toch helemaal geen autisme?’ Aan de meest mensen met autisme kun je niet zien dat ze rondlopen met deze diagnose, zo kun je het dus ook niet makkelijk zien aan Merijntje. “Op verjaardagen schiet ik al snel de keuken in om de hapjes voor te bereiden. Een grote hoeveelheid mensen in één ruimte wordt me al snel te veel. Maar ik vind het dan wel weer heel gezellig en ik ben graag bij mensen. Het is dus gewoon heel complex, en er zijn mensen die dat niet begrijpen. Doormiddel van het boek wil ik een kijkje geven in mijn hoofd en hoe mijn autisme eruit ziet.”
Afgelopen december begon ze met een crowdfunding voor het publiceren van het boek. Als bedankje gaf ze de donateurs twee hoofdstukken die uiteindelijk niet in het boek komen. De reacties waren heel positief en deden haar veel. “Ik kreeg te horen dat ze het mooi vonden om even mee te kunnen kijken in mijn hoofd en dat het hun een idee gaf van hoe mijn autisme werkt. En ik kon geen mooiere complimenten krijgen. Dat is juist wat ik wil bereiken met mijn boek.”
Nu zit Merijntje in de correctiefase, waarin ze samen met haar redacteur alle details perfect maakt. Het constant moeten doorlezen van haar eigen verhaal valt toch best zwaar. Ze ziet nu dat er echt wel beperkingen zijn door haar diagnose. “Sommige dialogen in het boek liepen gewoon niet lekker, het klopte niet. Ik wist gewoon niet wat er mis ging. Mijn redacteur legde uit dat je een dialoog niet letterlijk opschrijft, maar dat het moet vloeien. Ik schreef het wel letterlijk op en daardoor ontdekte ik een beperking door mijn autisme. Ik merkte in die dialogen dat ik in bepaalde situaties gewoon geen antwoord gaf op vragen. En daardoor liepen de dialogen gewoon niet lekker. Dat dit gebeurt tijdens gesprekken kwam ik echt pas achter tijdens het lezen van mijn verhaal.”
Openheid over autisme
“Wat vrouwen met autisme vaak doen is camoufleren en aanpassen, dat maakt het ook zo moeilijk om autisme te ontdekken bij vrouwen. Ik deed dat, onbewust, ook: sociaal geaccepteerd gedrag laten zien. En toch ben ik niet goed in toneelspelen. Dat klinkt heel ingewikkeld. Het camoufleren kost ontzettend veel energie. En toen ik erachter kwam tijdens psycho-educatie dat ik dat deed heb ik sindsdien eigenlijk besloten om proberen ermee te stoppen, wat niet altijd lukt. Maar dat zorgt er wel voor dat er mensen zijn die mij misschien niet helemaal begrijpen. Om misverstanden te voorkomen is het belangrijk dat de ander weet dat ik iets anders in elkaar zit. Ik wil dat jij je op je gemakt voelt bij mij en dat ik me op mijn gemak kan voelen bij jou, daarvoor is openheid heel belangrijk.” Het open zijn over haar diagnose kan Merijntje dus enorm helpen in de contacten met mensen om haar heen. Vooral tijdens contact met mensen die haar nog niet zo goed kennen. Ook zorgt de openheid voor meer bewustwording bij anderen.
Zo klopt het stereotype dat iemand met autisme veel rust nodig heeft en alleen maar prikkelvrij kan leven voor Merijntje niet. De rust heeft ze wel nodig, maar ook de contacten met andere mensen en veel werken zijn voor haar belangrijk. Een ander stereotype van autisme is het ontbreken van empathisch vermogen. Dit klopt vaak niet, iemand met autisme laat het alleen vaak anders zien. Zo werkt dat ook voor Merijntje. Ze heeft juist een groot empathisch vermogen, doordat ze haar best doet om de ander te begrijpen. Merijntje stelt veel vragen om er achter te komen wat er voor iemand speelt en of wat zij opmerkt klopt. Het meeleven en aanvoelen van de ander is voor haar enorm belangrijk en daar maakt ze veel gebruik van tijdens het geven van imago adviezen.
Het feit dat ze de diagnose pas op haar 38e heeft gekregen zit Merijntje niet dwars. Ze probeert er altijd positief naar te kijken. “Natuurlijk als ik nu terugdenk kan ik veel dingen linken aan autisme, waarin het wel handig was geweest als ik toen wist wat het was. Maar ik geloof er heilig in dat alles in het leven zoals het bedoelt is, zo ook met mijn diagnose. En ik ben absoluut niet opeens een ander persoon geworden. Ik ben gewoon ik.”
Volg hier alle vorderingen en informatie over het boek: https://merijntjeaanderijn.nl/zee-van-ruimte-leven-met-autisme/
