Nicole AldenkampSinds de opkomst van ChatGPT in 2022 is kunstmatige intelligentie niet meer weg te denken uit onze maatschappij. Studenten gebruiken het steeds vaker, volgens het CBS gebruikte in 2024 maar liefst 60% van alle hbo-en wo-afgestudeerden tussen de 18 en 25 jaar AI. Wat betekent de groeiende rol van AI voor onze samenleving? Worden we er langzaam afhankelijk van? En beïnvloedt het onze cognitieve vaardigheden, zoals kritisch en creatief denken?
Volgens Kim van Broekhoven is de invloed van AI al wel zichtbaar in het hoger onderwijs. Ze doet zelf onderzoek naar het gebruik en de effecten van ChatGPT als ondersteunend middel voor creativiteit in het hoger onderwijs. ‘’Je ziet dat technologieën langzaam binnen druipen bij studenten. De innovators, de eerste studenten die nieuwe technologie oppakken, gaan er al snel mee aan de slag, ongeacht of docenten of het curriculum dit stimuleren.’’
Ai wordt dus wel een vast onderdeel van het leerproces, maar volgens een artikel van EenVandaag zijn hoogleraren niet altijd enthousiast over het gebruik van AI in het onderwijs. De twijfel zit zich onder andere in de vraag of bepaalde vaardigheden zich dan nog wel goed ontwikkelen. Kim van Broekhoven vergelijkt het met de opkomst van de rekenmachine: ‘’Destijds was er angst dat we het hoofdrekenen zouden verleren, maar in plaats daarvan werden andere vaardigheden belangrijker. Met generatieve AI is dat net zo: kritisch en creatief denken wordt juist nóg belangrijker.’’ Dit betekent volgens haar echter niet dat studenten automatisch kritischer gaan nadenken. Zonder goede begeleiding kan het zelfs een tegenovergesteld effect hebben, waar studenten de gegenereerde tekst overnemen zonder erbij na te denken.
Volgens Quirine van Eeden, onderzoeker digitalisering, is er een risico voor onze cognitieve vaardigheden en zelfstandig denkvermogen. Zelf kunnen schrijven is een belangrijke cognitieve vaardigheid. Als Ai je altijd ideeën aanreikt of essays voor je gaat produceren, dan komt die vaardigheid onder druk te staan. ‘’We zijn ook geneigd te denken: ‘de computer zal het wel beter weten dan ik.’ Dit kan ertoe leiden dat we minder kritisch nadenken en sneller informatie aannemen.”
Tot slot is er bezorgdheid over ethische kwesties en moeten AI-toepassingen volgens Quirine van Eeden gereguleerd worden. Op dit moment wordt er waarschijnlijk ook inbreuk gemaakt op auteursrechtelijk beschermd materiaal. Dat materiaal wordt gebruikt om de systemen te trainen. Er is aandacht nodig voor de rechten van mensen wiens werk gebruikt wordt om AI-modellen te trainen. Daarnaast verbruikt AI veel water en moeten moderators van bijvoorbeeld ChatGPT werken onder slechte omstandigheden en worden ze slecht betaald, volgens een onderzoek van Time.
AI wordt dus steeds vaker gebruikt en raakt verweven met onze samenleving, maar we zijn er nog niet volledig door afhankelijk. Het belangrijkste is dat we leren omgaan met kunstmatige intelligentie en kritisch blijven, vooral in het onderwijs. Er is ook een groeiende noodzaak om de ethische aspecten te reguleren en grote bedrijven aan te pakken.
