Nieuwe ontwikkelingen in het stikstofbeleid: het kabinet introduceert een eenmalig en vrijwillig aanbod aan 3000 piekbelasters om te stoppen door middel van een stopbonus. In de concept-brief spreekt het kabinet volgens RTL Nieuws van een ‘offer they can’t refuse’, maar niet iedereen denkt daar hetzelfde over. Partij voor de Dieren-statenlid Kees Kielen noemt het plan ‘te mild en hoogstwaarschijnlijk niet effectief’.
Al ruim drie jaar geleden gingen tientallen boeren onder leiding van Agractie en Farmers Defence Force de weg op. De actiegroepen waren onderweg naar Den Haag om daar te protesteren tegen het stikstofbeleid. Sindsdien is de term ‘stikstofcrisis’ bij iedereen bekend. Het werd, en is, een lang proces van demonstraties, onderhandelingen, gesprekken en maatregels.
Daar kwam op 22 november een nieuw besluit bij. Het kabinet wil ongeveer 3000 grote stikstofuitstoters een aanbod doen om te stoppen met hun bedrijf. Het gaat om een vergoeding van 120 procent van de marktwaarde van het bedrijf.
‘Een vrijwillig aanbod om te stoppen gaat niet voldoende werken,’ betoogt Kees Kielen (Partij voor de Dieren). Kielen is statenlid in de provincie Flevoland en houdt zich voornamelijk bezig met de onderwerpen Verduurzaming en Milieu. Hij is van mening dat de Nederlandse samenleving terug moet naar natuurinclusieve landbouw, waarbij er geen gifstoffen en kunstmest worden gebruikt. Daarbij hoort een forse inkrimping van de veestapel, maar daar laat Kielen het niet bij: ‘Minder dieren betekent minder mest en daarmee minder stikstof. We willen de veestapel zeker met 70 procent terugdringen, maar wat mij betreft mag de vee-industrie in zijn geheel afgeschaft worden. Dat is beter voor de stikstofcrisis, maar ook voor de klimaatcrisis en voor het dierenwelzijn.’
Het heeft volgens Kielen daarom geen zin om de gepresenteerde stopbonus vrijwillig te houden. ‘Er zal altijd een groep zijn die niet wil stoppen. Die zal je dan moeten dwingen.’
De Partij voor de Dieren verstaat onder de term ‘piekbelasters’ niet alleen grote boerenbedrijven, maar ook zware industrie en luchtvaart. De Telegraaf meldt bijvoorbeeld dat Tata Steel, producent en bewerker van hoogwaardig staal, de grootste stikstofuitstoter van Nederland is. Schiphol staat op plek nummer twee. Minister Van der Wal (Natuur en Stikstof) meldt daarnaast dat Rockwool, producent van isolatiemateriaal voor huizen, ook te veel stikstof uitstoot. ‘Deze sectoren kunnen niet compleet worden afgeschaft,’ merkt Kielen op, ‘dat is simpelweg niet haalbaar. Ze moeten echter wel drastisch innoveren en het kabinet moet ze daartoe dwingen. Niet door te subsidiëren, maar die bedrijven moeten dat zelf betalen. Talloze andere bedrijven hebben in het verleden al maatregelen getroffen om de uitstoot van stikstof te verminderen. Nu moeten de piekbelasters dat zelf bekostigen.’
Hilchard Waalkens, eigenaar van akkerbouwbedrijf Waalkens V.O.F. in Lelystad, reageert verontwaardigd op het voorstel van Kielen: ‘Het gevolg is dat de consument die stikstof-innovaties betaalt. Bedrijven zullen de kosten van de innovaties moeten doorberekenen in de verkoopprijs, want zij kunnen het zich vaak niet veroorloven. Zo wordt het leven voor de gewone mens nog duurder.’
Waalkens vertelt dat ‘saneren de innovatie stopt’. Er zullen volgens hem altijd (boeren)bedrijven zijn die gebruik zullen maken van de stopbonus, maar anderen zullen willen voortbestaan door te innoveren. ‘Als innovatie überhaupt niet als optie gegeven wordt, gaan velen daar negatief op reageren. Dat lijkt me niet zo’n goed idee.’
Ook redeneert Waalkens dat louter natuurinclusieve landbouw in de praktijk geen optie is. Dierlijke of natuurlijke mest niet langer toepassen zorgt volgens hem voor een groot probleem: ‘We zien dat oogsten vaker mislukken als we helemaal geen mest gebruiken. Om toch in de voedselzekerheid van de groeiende bevolking te voorzien, moeten we grotere gebieden voor de akkerbouw beslaan. Meer ruimte betekent immers meer kans op een goede oogst. Die ruimte is er steeds minder in Nederland, want steeds meer plekken worden aangewezen als bouwgebied.’
Voordat deze nieuwe plannen van het kabinet werden aangekondigd konden boeren zich laten uitkopen door het Rijk. Dat was vastgelegd in de MGA1-regeling (“maatregel gerichte aankoop”), waarbij boeren zich bij de provincies konden melden om uitgekocht te worden. Hier hebben volgens de NOS 25 boeren in Limburg gebruik van gemaakt, voor in totaal een bedrag van 42 miljoen euro.
Kielen hoopt dat veel van de piekbelasters gebruik zullen maken van de nieuwe regeling. ‘De Partij voor de Dieren waarschuwt al meer dan tien jaar voor stikstofproblematiek. Ik verwacht niet dat het kabinet dit besluit intrekt en meteen tot dwang overgaat.’
Het kabinet kijkt echter wel naar maatregelen om bedrijven te dwingen. Bij een vrijwillig uitkoopvoorstel zal het daarom hoogstwaarschijnlijk niet blijven.