Auteurs: Levi Steenwijk, Luka Zweers, Angélica van der Kleij en David Groot
Een gure wind waait door de straten van Zwolle. Gebukt onder een paraplu loopt Jan naar huis. Ondanks het weer is hij blij. Hij heeft zojuist een van de eerste stadspassen in Zwolle opgehaald. Met deze stadspas kan hij straks gratis naar De Fundatie en krijgt hij korting bij het ophalen van een paspoort. Op dit moment is dit scenario nog fictie, maar volgend jaar zou dit mogelijk kunnen zijn.
Volgens het coalitieakkoord komt er namelijk een Stadspas in de gemeente Zwolle. Momenteel is het college van B&W het plan aan het uitwerken. Volgens een vooronderzoek dat het college liet uitvoeren gaat het om een stadspas voor minima. Het lijkt erop dat het huidige voorstel het gaat halen. Zwolle heeft een lange geschiedenis als het gaat om de stadspas. Het eerste voorstel stamt uit 2008.
GroenLinks is al jaren een voorstander van de Stadspas. Zij zijn al sinds 2006 voorstander van een stadspas in Zwolle. In 2008 diende Michiel van Harten, toenmalig raadslid van GroenLinks, een voorstel in om een stadspas in Zwolle te introduceren. Dit voorstel haalde het toen niet. Patrick Pelman zit namens GroenLinks in de gemeenteraad. Deze keer lijkt het erop dat de stadspas er wel gaat komen. Pelman vertelt hierover: “Gelukkig zijn de tijden veranderd. GroenLinks is flink gegroeid en er is sinds de laatste raadsverkiezingen een meerderheid voor dit voorstel. Ik ben er dan ook heel trots op dat nu na zoveel jaren de stadspas in het coalitieakkoord is gekomen en er nu ook al vroeg in deze periode een eerste concreet voorstel ligt, waaraan gewerkt wordt.”
In 2008 was GroenLinks nog de derde partij van Zwolle. Tegenwoordig is Groenlinks met 7 zetels de grootste. Ook maakt GroenLinks nu deel uit van de coalitie. De andere coalitiepartijen zijn D66, CDA en de ook door 7 zetels vertegenwoordigde ChristenUnie.
Momenteel heeft het college van B&W nog geen concreet voorstel met betrekking tot de stadspas. 22 november 2022 publiceerde het college een vooronderzoek. In dit onderzoek zijn verschillende varianten van stadspas uitgewerkt. Daarnaast wordt er een voorstel gedaan voor een eventuele invulling van een stadspas: “Op basis van dit onderzoek kiezen
we voor stadspas variant A, een stadspas als participatie instrument.” Er wordt geadviseerd om de stadspas voor minima in te voeren. Daarnaast is te lezen dat er aandacht is voor een eventuele stigmatiserende werking: “In de gesprekken is ook het onderwerp stigmatiserende effecten aan de orde gebracht. In zijn algemeenheid wordt dit effect niet als zwaarwegend aangemerkt. Enkelen geven aan dit (eventuele) effect bij de invoering niet uit het oog te verliezen.”
VVD Zwolle
Monique Bakker zit namens de VVD in de Zwolse gemeenteraad. Zij houdt zich onder andere bezig met de stadspas. 31 mei 2022 diende zij een motie in over de stadspas. Zij verzocht hierbij het college om “bij de invoering van de stadspas als generieke regel, bestaande regelingen samen te voegen en de administratieve druk tot een minimum te beperken, teneinde de stadspasregeling toegankelijk en haalbaar te maken”.
Bakker ligt dit toe: “We zijn er absoluut voor dat er minder armoederegelingen moeten komen. Er zijn nu 42 armoederegelingen in Zwolle, als jij ze alle 42 weet te vinden dan vind ik dat hartstikke knap”, aldus Bakker. “Ik zou het ook niet uit mijn hoofd weten, laat staan iemand die in armoede zit en dan is het ook nog zo dat je voor al die regelingen allemaal andere voorwaarden hebt.” Bakker concludeert: “Ik zou het beter vinden als er een meer generieke regeling komt.”
De VVD heeft nog geen duidelijk standpunt ingenomen als het gaat om de stadspas
“We zijn daar echt nog niet over uit, we hebben nog onvoldoende van het college gehoord.” Bakker vertelt verder: “We willen heel graag van de wethouder weten. Hoe hij ervoor gaat zorgen dat stigma voorkomen gaat worden. Wat wij in elk geval vinden, is dat het aantal regelingen moet worden teruggebracht.” Bakker maakt haar visie duidelijk.
“Dat betekent niet dat mensen minder geholpen moeten worden, maar dat het veel makkelijker moet worden en dat de toegang tot regelingen veel makkelijker moet zijn.”
De Stadspas in andere gemeenten
De gemeente Zwolle zou niet de eerste gemeente zijn met een stadspas. Een aantal voorbeelden van gemeenten met een stadspas zijn: Amsterdam, Dordrecht, Apeldoorn, Venlo, Nieuwegein, Utrecht, Eindhoven, Diemen, Zaanstad, Amstelveen, Den Haag, Rotterdam, Groningen, Westland, Zoetermeer, Arnhem, Alkmaar en Haarlem. Er zijn verschillende ontwikkelingen op het gebied van de stadspas. Nieuwegein had eerst een regionale U-pas maar is ook overgegaan op een eigen Nieuwegeinse Stadspas. De stad die het langst een Stadspas heeft is Amsterdam, de Amsterdamse stadspas werd in 1987 geïntroduceerd. De reden voor het introduceren van de stadspas is vrijwel overal hetzelfde: Het leven voor mensen met een laag inkomen makkelijker en aangenamer maken.
Desondanks kent elke gemeente unieke regelingen en is geen stadspas hetzelfde. Een voorbeeld van zo een unieke regeling kunnen we vinden in Zaanstad, waar kinderen met een stadspas een jaar lang gratis lid mogen zijn van een vereniging.
Amsterdam is de plek waar stadspas is geïntroduceerd. Tot op de dag van vandaag is de Amsterdamse stadspas een belangrijk voorbeeld voor andere gemeenten die Stadspas willen introduceren. Ook de gemeente Zwolle heeft de Amsterdamse stadspas meegenomen in het vooronderzoek. In Amsterdam heb je een groene stip en een blauwe ruit. De Stadspas met groene stip kun je aanvragen als je een laag inkomen en weinig vermogen hebt. Met deze pas krijg je een hoge korting op sport en culturele activiteiten voor jou en je gezin. De Stadspas is gratis. De Stadspas met blauwe ruit krijg je automatisch van de gemeente als je recht hebt op een AOW-uitkering. Met deze pas kun je gratis naar veel musea in Amsterdam en je krijgt ook korting bij andere activiteiten.
Marilyn Jurhill uit Amsterdam heeft zelf een stadspas met een groene stip en maakt hier veelvuldig gebruik van: “Ik maak er dankbaar gebruik van: korting bij diverse evenementen en kringloopwinkels.” Jurhill vindt dat de minimumgrens niet heel duidelijk is. “Wat is een laag inkomen tegenwoordig? Ook studenten en de ‘working poor’ mogen er recht op hebben. Vanaf een inkomen van een halve ton niet. Het lijkt me een sympathiek plan om ook de middeninkomens te laten profiteren van diverse voordelen.”
Er zijn geluiden van mensen die vinden dat de stadspas te stigmatiserend is. Jurhill herkent zich niet in dat beeld: “Nou, ik vind het niet stigmatiserend. Ik schaam me er niet voor. Er is nu eenmaal een grote kloof tussen de hogere en de lagere inkomens. Mijn netwerk weet ook wel dat ik niet zoveel geld te besteden heb.”
De coalitie in Zwolle is erg enthousiast over het voorstel. Coalitiepartij CDA kijkt ook naar de introductie van de stadspas in andere steden: “De stadspas is in Groningen een groot succes geworden” zegt Laura van Giessen, CDA fractielid. Zij zijn erg enthousiast over de toekomstige plannen om de stadspas te introduceren. Volgens Van Giessen wegen de voordelen op tegen de nadelen.
Of Jan volgend jaar met zijn nieuwe stadspas door de straten van Zwolle loopt is nog niet duidelijk. Wat wel duidelijk is, is dat deze poging meer potentie lijkt te hebben dan de voorgaande initiatieven. Kan Jan straks gratis naar musea in Zwolle, krijgt hij korting op culturele evenementen of is het een vervanging van andere regelingen voor minder bedeelden in Zwolle? Dat is nog niet duidelijk. Waarschijnlijk zal er volgend jaar meer duidelijkheid komen over de invulling van de stadspas.
