Ondanks het feit dat D66 sinds 2017 onafgebroken onderdeel is geweest van de regering, is er niks gekomen van de gekozen burgemeester. En dat terwijl de gekozen burgemeester al meerdere decennia wordt gezien als één van D66’s kroonjuwelen. Ook steunt een meerderheid van de bevolking het plan voor een gekozen burgemeester. Zo liet een peiling uit maart 2020 van peil.nl (het peilingbureau van Maurice de Hond) zien dat 59% van de bevolking voorstander is. Maar tot nu toe lijkt het zelf kunnen kiezen van een burgemeester nog ver weg…
Voorafgaand
De Kroon benoemde vroeger altijd de burgemeester op voordracht van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Dit zorgde voor veel problemen, doordat de gemeenten burgemeesters kregen zonder dat ze er iets over te zeggen hadden. Ook was het vaak voor de gemeente niet duidelijk hoe de benoeming tot stand was gekomen.
Sinds een tijdje kijkt de gemeenteraad naar wie geschikt zou zijn voor hun gemeente, een soort sollicitatiegesprek. Op basis van die gesprekken doet de gemeenteraad een aanbeveling aan de Kroon. De Kroon neemt deze aanbeveling eigenlijk altijd over, maar de bevolking kiest dus nog steeds niet rechtstreeks de burgemeester, veel mensen vinden dit niet democratisch.
“De burgemeester wordt op dit ogenblik formeel door de Kroon benoemd. Waardoor de inwoners er niks over te zeggen hebben”, zegt Gerben Wijnja, gemeenteraadslid en fractievoorzitter van D66 Kampen. “Je zou kunnen zeggen dat het democratischer is dat de inwoners van de gemeente de burgemeester kunnen kiezen”.
Onafhankelijk
Maar niet iedereen is voorstander de gekozen burgemeester. Het grootste argument van de tegenstanders is dat de positie van burgemeester een onafhankelijke moet zijn. Op die manier kan de burgemeester zich opstellen als een verbindend figuur.
Ook Eddy Bilder, burgemeester van Zwartewaterland en oud-Kamerlid van het CDA onderstreept dit argument. “De functie van burgemeester wordt nu bekleed door een onafhankelijk persoon. En ik denk dat het goed is dat er in de gemeentelijke politiek iemand zit die op een onafhankelijke wijze boven de partijen kan staan”.
Maar Bilder noemt ook de toenemende polarisatie als een argument tegen de gekozen burgemeester. “Ook krijg je dan dat burgemeesters veel korter hun ambt bekleden, omdat de politiek steeds meer is versplinterd. Bij elke verkiezingen lopen de keuzes van de kiezer verder uiteen. En een burgemeester met een politieke kleur gaat dat probleem alleen maar verergeren.”
Democratisering
Sinds ongeveer negen jaar neemt de Kroon dus zo goed als altijd de aanbeveling van de Gemeenteraad over.
Ondanks het feit dat de gekozen burgemeester dus nog niet is ingevoerd in Nederland, ziet Gerben Wijnja hierdoor toch wel positieve verandering. “De burgemeester wordt nu in principe gekozen door de gemeenteraad. Eigenlijk is er tegenwoordig geen burgemeester die niet door de raad is voortgedragen. De gemeenteraad doet nu praktisch gezien de selectie en de voordracht en dat wordt door de Kroon overgenomen. Ik zie dat het uitzoeken van de burgemeester dus wel democratischer is geworden. En de angst van het politiseren van de burgemeester heeft tot dusverre niet plaatsgevonden.”