Waarom Nederland kiest voor een rechtse koers 

Sinds 1972 hebben de Nederlandse kiezers niet zo’n uitgesproken rechts geluid laten horen als bij deze verkiezingen. Met de indrukwekkende triomf van Geert Wilders hebben de rechtse partijen maar liefst 100 zetels veroverd in de kamer terwijl links genoegen moet nemen met 50 zetels.  ”Het is heel moeilijk om te zeggen hoe het kan dat Nederland zo rechts heeft gestemd, want alles is aan elkaar verbonden”, is de voorzichtige analyse van oud VVD-kamerlid, wethouder en statenlid Willem Keur. We vroegen de VVD’er en zijn Christendemocratische oud-collega, wethouder Jos Becker, om een reactie op de verrassende verkiezingsuitslag. Een uitslag waarbij andere dan hun partijen er met de winst vandoor gingen.  

Geen vooruitgang 

Volgens Tarik Abou-Chadi, universitair hoofddocent in Oxford en expert in radicaal-rechtse partijen, is de groei in rechtse partijen mede te danken aan een lakse overheid die de problemen niet aanpakt of oplost. Ook Willem Keur ziet dit terug in Nederland: ”Een heleboel mensen waren het zat dat iedereen in Den Haag een fantastische mond vol heeft van hoe het daar allemaal moet, maar dat er ondertussen niks gebeurde.”  

Dat er weinig veranderd is kan volgens Keur onder andere worden toegeschreven aan de afgelopen 10 tot 15 jaar, waarin de democratie transparanter is geworden en de verwachtingen van kiezers zijn toegenomen: ”Het moest allemaal transparant en werd allemaal ‘achterkamertjespolitiek’ genoemd terwijl ik zelf weet, dat je soms wel dingen met elkaar achter twee deuren moet bespreken. Als het allemaal in de openbaarheid verschijnt, komt er zoals we nu zien helemaal niks van terecht. Er kunnen geen goede beslissingen genomen worden, omdat het te open is.” 

Keur benadrukt dat het door de vele wet- en regelgeving steeds moeilijker is geworden keuzes te maken en beslissingen te nemen: “Als er ergens een vleermuis rondvloog, kon er alweer niet gebouwd worden. Daar is men gewoon hartstikke zat van, maar dat werd niet onderkend door de mensen in Den Haag”.  

Nodige zekerheid 

De ontevredenheid onder de bevolking in Nederland, heeft volgens Keur de deur voor Wilders opengezet. Veel Nederlanders waren gefrustreerd omdat er in de politiek weinig vooruitgang werd geboekt. Problemen zoals het woningentekort en bestaansonzekerheid zagen geen verbetering, maar ook de toeslagenaffaire in 2018 heeft het wantrouwen van de Nederlander de afgelopen jaren doen toenemen. 

Tijdens de verkiezingsperiode, waarin de meeste partijen heen en weer redeneerden over hoe problemen aangepakt moeten worden, had Wilders duidelijke standpunten over wat er moet gebeuren en hoe dit verwezenlijkt kan worden. VVD’er Keur benadrukt dat Wilders hiermee stemmers het gevoel gaf dat er misschien eindelijk wat zou gaan gebeuren: ”Mensen in het land verlangen ernaar dat politici niet alleen bezig zijn met zichzelf in hun Haagse stulp, maar ook daadwerkelijk actie ondernemen tegen de problemen waar we als land tegenaanlopen. Naar mijn mening hebben veel van deze mensen hun stem aan Wilders gegeven in de hoop dat hij hier verandering in zal brengen.” 

Ongehoord 

De opkomst van partijen zoals die van Geert Wilders en Forum voor Democratie wordt door Keur gekoppeld aan een groep mensen die zich niet gehoord voelde. “Zij kwamen in opstand omdat zij zich niet gehoord voelden. Wij gaan nu de hoofdprijs betalen voor het feit dat wij die mensen steeds hebben uitgesloten,” zegt de oud-politicus.  

Jos Becker, voormalig wethouder en CDA-lid is het met deze mening eens. Volgens hem hebben traditionele partijen als de VVD en het CDA  stemmen verloren doordat ze achter de tijd aan lopen: ”De traditionele partijen zijn niet genoeg meegegaan met de ideeën en ideologieën van de kiezer. Hierdoor denk ik dat de rechts-populistische partijen als de FVD, publiek zijn gaan krijgen door de jaren heen.” 

Becker benadrukt dat het gevoel van ondervertegenwoordiging ook gekoppeld kan zijn aan het gebrek aan diversiteit onder volksvertegenwoordigers: “Het overgrote deel van de volksvertegenwoordigers komt uit het westen van het land. Dat vinden mensen niet altijd evenwichtig en was vroeger minder.” 

Een onderzoek van Italiaanse socioloog Francesco Marolla, waarin gekeken werd naar de stemmers van rechts populistische partijen, bevestigd deze observaties: ”Hoe meer mensen het eens waren met de stelling dat ze zich niet geïntegreerd voelen in de samenleving of niet gewaardeerd worden als leden, hoe meer ze die partijen steunden,” vertelt Marolla in een artikel van het Nederlands Dagblad.   

Sociale Media  

Becker denkt dat naast de ondervertegenwoordiging, sociale-media ook een grote rol heeft gespeeld deze verkiezingen: ”Sociale media gaan veel sneller, directer en er wordt veel meer op de man gespeeld. Dat bevordert wel dat mensen wat sneller een stem uitbrengen op een partij, terwijl ze zich later afvragen of ze het wel eens zijn met de standpunten” vertelt Becker. De oud-CDA’er ervaarde deze verkiezingen zelf dat mensen om hem heen slecht ingelezen waren op wat ze stemden: ”Ik ken de agrarische wereld vrij goed. Dan zijn er mensen die stemmen op de PVV, maar de PVV heeft in hun programma staan dat ze uit Europa willen en terug naar de gulden. Voor de landbouw is dat het slechtste wat je je kan bedenken, maar dat hebben ze allemaal niet in de gaten. Niemand leest dat partijprogramma en iedereen lijkt achter elkaar aan te lopen.”  

Oud kamerlid en VVD’er Keur is ook van mening dat sociale media een groot deel is van de problematiek. Volgens de oud-politicus worden er af en toe dingen gezegd die niet door de beugel kunnen en de democratie aan kunnen tasten: ”Wat ons in de jaren heeft tegengewerkt, is sociale media. Daardoor is het barslecht geworden. De drang en dwang die mensen hebben om te reageren op elk twitter berichtje maakt het dat de tegenstellingen in het land alleen maar zijn toegenomen door uitspraken van mensen die gewoon geen hout snijden.”   

Vertekend beeld 

Volgens de oud kamer lid en VVD’er schetst de media Wilders een stuk rechtser dan dat hij daadwerkelijk is: ”Ik ken Geert Wilders persoonlijk goed, hij is eerder links dan rechts op een heleboel punten.” Keur benadrukt dat Wilders een groot aantal kwesties vanuit een rechtse manier bekijkt, zoals bijvoorbeeld de migratie en het belastingstelsel. Toch ziet de oud-politicus de linkse kanten in Wilders zijn politieke standpunten: ”Er zijn ook dingen waar hij een totaal andere mening over heeft dan de specifiek rechts aangeduide politieke partijen. Ik vind dat Geert Wilders niet goed behandeld is door de media. Hij past gewoon niet goed in hun straatje, daar blijf ik bij tot op de dag van vandaag.” 

Zicht op de toekomst 

Wat het grote rechtse kabinet daadwerkelijk voor gevolgen gaat hebben voor Nederland, is nog niet duidelijk. Hoewel CDA’er Jos Becker hoop heeft, blijft hij niet helemaal koel onder de uitslagen: ”Ik ben wel bang dat de democratie door deze uitslagen ondermijnd wordt. Toch heb ik hoop dat er genoeg mensen zijn in het kabinet die tegenwicht kunnen geven. Het is tenslotte niet zo dat Wilders en Baudet de meerderheid hebben, ze moeten nog altijd rekening houden met de andere partijen.” 

VVD’er Keur is van mening dat Nederland niet zo snel een oordeel moet geven voordat dit nodig is: ”De partijen hebben een hoop voorbereidingen gedaan dus ik zou zeggen: doen en niet gelijk gaan twijfelen. De kiezer heeft gezegd jullie moeten de problemen oplossen dus geef ze nou in godsnaam die kans anders komen we helemaal nergens. Dan staan we in een moeras waar we bijna niet meer uitkomen.”